Fenomenologie volgens de methode van Goethe 

Johann Wolfgang von Goethe leefde van 1749 tot 1832 en was naast schrijver van literaire werken ook geïnteresseerd in de botanie en de natuurwetenschappen. Hij had een fundamenteel andere insteek bij het observeren en denken over de natuur dan de meeste wetenschappers - toen en nu -. Deze insteek wordt de fenomenologische methode genoemd. Hier beschrijven we enkele verschillen met de moderne natuurwetenschap.

Eén wereld

Wij maken vaak onderscheid tussen de ‘objectieve’ buitenwereld en de ‘subjectieve’ binnenwereld. Goethe heeft beide gebieden nooit los van elkaar gezien. Voor hem was de interactie tussen natuur, waarneming en het innerlijk, denken, voelen en willen, één wereld. Wanneer een mens iets in de natuur doorziet of haar schoonheid ervaart dan juicht de natuur in de mens. Onze binnenwereld is een schepping van de natuur!

Zintuiglijke ervaring is te vertrouwen

Goethe ging uit van zijn eigen zintuiglijke ervaring en vertrouwde daar volledig op. ‘De zintuigen bedriegen je niet, alleen het verstand’ was zijn motto. Want elk zintuig is voortgekomen uit het gebied waar het voor geschapen is. ‘De ogen zijn gemaakt door en voor het licht.’ Het oog is dus het meest geschikte instrument om het licht mee te onderzoeken. De natuurwetenschap noemt onze zintuigelijke ervaringen juist subjectief en onbetrouwbaar. Ze zoekt objectiviteit in instrumenten en de wiskunde. Goethe zoekt een bepaalde innerlijke houding, die we de fenomenologische houding noemen.

Kunst als onderzoek inzetten

Van de natuurwetenschapper wordt gevraagd om als onafhankelijke toeschouwer naar de wereld te kijken. De natuur staat volgens de moderne wetenschap geheel los van het innerlijk van de mens. Goethe werkt met een heel ander uitgangspunt, wij moeten ons juist innerlijk met de natuur verbinden en liefdevol op al haar details ingaan. Dan openbaart zij haar wetmatigheden als vanzelf in ons innerlijk.

Onze binnenwereld is een schepping van de natuur. Daarmee is ook alle kunst die een mens maakt een schepping van de natuur. In de kunst onderzoeken we de wetmatigheden van de wereld en maken deze zichtbaar. Bij Goethe gaan kunst en wetenschap een nieuwe relatie aan. Ze vullen elkaar aan.

In de opleiding gaan we verder in op deze methode. We leren deze ook toepassen op het waarnemen van mensen en van de kunstwerken.